Wat betreft de fundamenten een hele oude kerk. Deze fundamenten werden gelegd in de 11e eeuw. Deze oude middeleeuwse kerk heeft bestaan tot ongeveer 1600. Toen is, door blikseminslag, de kerk verbrand. Op de bestaande fundamenten is toen een vernieuwde kerk gebouwd. Deze kerk uit 1600 is blijven bestaan tot eind 18e eeuw. De beroemde staatsman Sicco van Goslinga, uit de 17e eeuw, woonde in Dongjum, Hij was als “Grietman” eigenaar van veel landerijen, en van vrijwel alle dorpen en kerken in Franekeradeel. Hij heeft de oude kerk laten afbreken en heeft in 1777 de huidige kerk laten bouwen. De familie van Goslinga ligt begraven in het crypte onder de kerk. (onder het verhoogde gedeelte). Ter nagedachtenis aan de beroemde Sicco van Goslinga is het grote marmeren grafmonument aan de oostmuur in de kerk gebouwd, door Jan Baptist Xavery. In opdracht van zijn dochters.
De kerk is nog geheel in oude stijl ingericht. Preekstoel aan de zuidwand. Met daaromheen de zgn. “dooptuin”. Vrouwenbanken (vroeger aan de achterkant open zodat er ruimte was voor de vele rokken) aan de zuidkant. Mannenbanken aan de noordkant. Herenbank voor de adelijke familie van Van Goslinga recht tegenover de preekstoel.
In het bezit van de kerk een mooi versierde zilveren avondmaalsbeker uit ongev.1675, (daarin gegraveerd een tekening van “de bruiloft in Kana”, “de vrouw bij de put”, “het laatste avondmaal”, en de namen van de predikant, de diaken en de ouderling van die tijd.
Een zilveren broodschaal eveneens uit 1675 met daarin gegraveerd de adellijke wapens van de fam van Goslinga . In bruikleen is afgestaan aan het Museum Martenahuis Franeker een aardewerken wijnkan met zilveren gevest. Ook in het bezit van de kerk is een zilveren doopbekken uit 1835. Ook hierin de namen gegraveerd van de predikant, van de diakenen, van de ouderlingen en van de koster uit die tijd. Op de altaartafel ligt een oude statenbijbel uit 1670 met opschrift “kercke bijbel tot Dongjum”.
In de toren hangt een luidklok uit 1553. Gerestaureerd in 2009. Het orgel is gebouwd in 1849 door Van Dam uit Leeuwarden. Bijzonderheid is dat deze bij de bouw van dit orgel materiaal is gebruikt uit het oude, afgebroken, orgel van de Jacobijnenkerk van Leeuwarden. De toren is gerestaureerd in 2006, terwijl de kerk een totale restauratie onderging in 2013-2014
Rondlopend rond de kerk zijn de middeleeuwse fundamenten te zien waarop ook deze kerk gebouwd is. Bijzonder in deze kerk zijn de glas in loodversieringen. Deze horen er niet in, en passen niet bij de stijl van kerk en ramen. Ze zijn het restant van een tentoonstelling in 2002 en verbeelden de 7 dwergen van Sneeuwwitje. Ze hadden met de restauratie verwijderd moeten worden. Maar zijn toen, per ongeluk (?) mee-gerestaureerd. En kwamen zo weer terug in de kerk
De Donatuskerk en het bijbehorende kerkhof zijn eigendom van de Protestantse Gemeente van Ried-Skingen.
Naast de Donatuskerk is er ook in Dongjum een tweede protestantse kerk geweest. Het lokaal van de “Vereniging van Rechtzinnige Hervormden “”Uw Koninkrijk kome””. Deze kerk stond aan de Tzummarumerweg. In 1946 kreeg deze hervormde gemeente de rechten van een kerkgemeente. Vanaf die tijd werden er ook sacramenten bediend. Toen in 1965 deze kleine hervormde gemeente zich herenigde met de grote hervormde gemeente, kregen de bijbel en het avondmaalsstel van de rechtzinnige gemeente een vaste plek in de Donatuskerk.
De kerk (het lokaal) aan de Tzummarummerweg is afgestoten en later tot woonhuis omgebouwd.
Sint Donatus
Sint Donatus geld als de beschermheilige bij onweer en natuurgeweld. Omdat de kerk in 1600 als gevolg van blikseminslag is afgebrand, kan het zijn dat daarom gekozen is voor de naam van Donatus als kerkheilige. Andere mogelijkheid is dat de dorpsnaam Dongjum verwant is aan de naam van de Germaanse donder-en bliksem God “Donar”. Meerdere verklaringen mogelijk. Van Donatus wordt het volgende heiligen-verhaal vertelt. Hij leefde in de 3e eeuw na Xp. Hij was geboren in een christelijk gezin in Toscane. Hij wilde soldaat worden in het Romeinse leger en brak dus met het christelijk geloof. (een soldaat mocht geen christen zijn en een christen mocht geen soldaat zijn). In het Romeinse leger heeft hij carrière gemaakt.
Gevochten in Gallië en later in Germanië. Tijdens de slag bij de Donau, in de oorlog met de Germanen, komen Donatus en zijn eenheden tijdens een vreselijk onweer in geweldige problemen. Niet alleen door de Germanen, maar ook door de blikseminslagen dreigden zij te verliezen en te sneuvelen. Doodsangsten dreven Donatus en enkele van zijn strijdmakkers terug te keren tot het geloof van vroeger. Ze gingen bidden tot God. Hun gebeden werden verhoord. Het onweer hield op en de Germanen dropen af. De slag bij de Donau is gewonnen door de Romeinen. Donatus was de held. Na afloop wilde de heidense keizer Julianus Donatus vereren door hem zijn dochter te schenken. Omdat Donatus het huwelijk met die dochter weigerde, maar meer nog omdat hij zich bekeerd had tot het christelijke geloof is hij gevangen genomen in 362 en als martelaar onthoofd.
Zijn sterfdag is 7 augustus. Sint Donatus wordt meestal afgebeeld als een soldaat met een bundel bliksemschichten in zijn hand.